Ar drywydd atgofion…ein hanes oll mewn hen luniau

Llais yr Eos yng Nglyn Ceiriog, bwyell hynafol a gafodd ei ffeindio mewn cae ger Llanuwchllyn – a chystadleuaeth Ble Mae’r Bel o’r 50au! – maen nhw i gyd i’w gweld ar y dudalen hen luniau yn rhifyn Chwefror Y Cymro.

Meddai hanes y llun cyntaf yn ôl yn 1954 am yr Eos: ‘Fe’i clywyd gyntaf yn canu o unarddeg y nos hyd bedwar y bore gan ŵr oedd yn methu â chysgu yn dda oherwydd poenau arthritis. Deuai pobl o bell ac agos i wrando arni, ac ambell noson byddai dau neu dri chant o bobl yn disgwyl clywed ei nodau pêr. Diolch i ŵr lleol, lwyddodd i wneud recordiad ohoni (gweler y llun ar y chwith) cyn iddi ddiflannu o’r cylch.’

Am yr ail lun (islaw) – dywedodd Y Cymro yn 1957:  ‘Y Fwyell Bres. Daeth Mr Gwyn Davies, Bodiwan, Bala ar draws bwyell bres wrth aredig un o feysydd ei fferm yng Nghynllwyd, Llanuwchllyn, – sylwodd hefyd fod pridd o’i chwmpas yn dywyllach na phridd naturiol y cae, ac awgryma’r llosgi iddo fod y fwyell yn perthyn i oed ganol y pres, sef tua 1,500 o flynyddoedd Cyn Crist. Rhoed ei benthyg i Mr Ifor Owen, Ysgolfeistr Llanuwchllyn i roddi gwers i’r plant ar hanes lleol’ 

Ac yn y 50au roedd bri mawr ar y gystadleuaeth ‘Ble Mae’r Bêl?’ gyda llawer o’r darllenwyr yn prynu cymaint â phedwar copi o’r Cymro bob wythnos er mwyn cael y ffurflenni cais ychwanegol i godi’r siawns o ennill. Mae’r llun yma islaw o gêm Wrecsam yn erbyn Scunthorpe.

Daw lluniau’r mis hwn, ynghyd â’r nodiadau amdanynt, o’r llyfr ‘Cofio’r Cymro – 75 mlynedd o gyhoeddi poblogaidd’  gan  Robin Jones a gyhoeddwyd gan Y Lolfa yn 2007. 

Oes gennych chi lun o’r gorffennol â stori iddo, yn llechu mewn cwpwrdd? Os oes, beth am ei anfon aton ni. Gallwch e-bostio eich llun – gyda chymaint â wyddoch amdano – i gwyb@ycymro.cymru

Mae rhifyn diweddaraf Y Cymro ar gael i’w brynu yn siopau WH Smith, Co-op, Tesco a nifer fawr o siopau’r stryd fawr ar draws Cymru yn ogystal â nifer o garejis. Neu tanysgrifiwch i gael Y Cymro drwy’r post neu ar gyfer fersiwn PDF digidol drwy ebost, drwy gysylltu gyda gwyb@ycymro.cymru. Rydym hefyd ar gael i ddarllen ar-lein ar safle PressReader.